پس از بررسی دقیق چاهک آسانسور به عنوان پایینترین بخش و بنیان ایمنی در مقاله قبلی، اکنون نگاهمان را به بالاترین نقطه چاه آسانسور معطوف می‌کنیم؛ فضای بالاسری آسانسور یا اورهِد (Over Head). این فضا، که حد فاصل بین کف بالاترین طبقه توقف آسانسور تا سقف چاه (زیر سقف دال بتنی) را شامل می‌شود، همانند چاهک، نقشی حیاتی در تأمین ایمنی و عملکرد صحیح سیستم آسانسور ایفا می‌کند. اورهد آسانسور صرفاً یک فضای خالی نیست، بلکه منطقه‌ای مهندسی‌شده با الزامات ابعادی دقیق و محل استقرار تجهیزات کلیدی است که درک صحیح مشخصات آن برای طراحان، سازندگان و متخصصان آسانسور ضروری است.
مرکز مشاوره آسانسور ایران در این مقاله، به تفصیل به بررسی بالاسری آسانسور می‌پردازد. از چیستی و کارکرد آن گرفته تا نحوه ی محاسبه ی ارتفاع استاندارد اورهد بر اساس استاندارد ملی ایران (INSO 6303)، تجهیزات مهم نصب‌شده در این فضا و الزامات ایمنی مرتبط با آن، همه و همه مورد بحث قرار خواهند گرفت. تسلط بر این جزئیات فنی باتوجه به استاندارد اورهد آسانسور، گامی دیگر در مسیر اجرای پروژه‌های آسانسور ایمن، استاندارد و کارآمد است.
فضای بالاسری آسانسور یا اورهد (Over Head) به حجم بالای چاه آسانسور، بالاتر از سطح تراز بالاترین ایستگاه (طبقه توقف) تا سقف چاه (زیر دال بتنی)، گفته می‌شود. این فضا دارای کارکردهای اساسی زیر است:
مهم‌ترین دلیل وجود اورهد، ایجاد یک فضای ایمن (جان‌پناه) در بالاترین نقطه چاه است. این فضا به تکنسین‌ها اجازه می‌دهد تا در صورت نیاز، روی سقف کابین (که در بالاترین موقعیت خود قرار دارد) به طور ایمن بایستند یا خود را در حالتی قرار بدهند بدون آنکه با سقف چاه یا تجهیزات نصب‌شده در آن برخورد کنند. ابعاد این فضای جان‌پناه در استاندارد مشخص شده است.
اورهد آسانسور فضای لازم برای حرکت کنترل نشده ی محدود کابین و وزنه تعادل به سمت بالا را فراهم می‌کند، قبل از آنکه به موانع فیزیکی برخورد کنند یا کلیدهای حد نهایی عمل کنند.
فضای بالاسری آسانسور در آسانسورهای بدون موتورخانه محل نصب برخی تجهیزات حیاتی آسانسور است، از جمله:
یکی از مهم‌ترین اجزای ایمنی آسانسور است که وظیفه ی تشخیص افزایش سرعت غیرمجاز کابین و فعال کردن سیستم ترمز ایمنی (پاراشوت) را بر عهده دارد.
کلیدهای ایمنی که در بالاترین و پایینترین نقاط مسیر حرکت کابین و وزنه ی تعادل نصب می‌شوند و در صورت عبور از حدود حرکتی مجاز، باعث قطع کامل برق موتور و توقف آسانسور می‌شوند.
در آسانسورهای MRL، بخشی از تجهیزات محرکه در فضای بالاسری چاه جانمایی می شوند.
تعیین ارتفاع دقیق و کافی برای فضای بالاسری آسانسور یکی از ملاحظات مهم در طراحی اولیه ساختمان و چاه آسانسور است. این ارتفاع، که فاصله عمودی از کف تمام‌شده بالاترین طبقه توقف تا زیر سقف چاه است، باید بر اساس الزامات استاندارد ملی آسانسور ایران (INSO 6303-1) محاسبه شود. این استاندارد، حداقل ارتفاع لازم را بر اساس مجموع چندین پارامتر کلیدی تعیین می‌کند:
ارتفاع استاندارد اورهد آسانسور، حداقل ارتفاع لازم برای فضای ایمن روی سقف کابین (معمولاً ۱.۸ متر یا بیشتر برای حالت ایستاده، یا کمتر برای حالت خمیده، بسته به نوع فضا) را مشخص می‌کند.
ارتفاع بلندترین قطعه ی نصب شده روی سقف کابین (مانند مکانیزم درب، حفاظ‌ها و …) باید در محاسبات لحاظ شود.
یک حداقل فاصله عمودی مشخص (مثلاً ۰.۱ متر + ۰.035v² که v سرعت نامی آسانسور است) بین بلندترین نقطه ی تجهیزات روی کابین یا فضای جان‌پناه و پایینترین نقطه سقف چاه یا تجهیزات نصب‌شده در آن، الزامی است.
در آسانسورهای کششی، فضای لازم برای عملکرد ضربه‌گیر وزنه ی تعادل نیز در محاسبه ارتفاع استاندارد اورهد تأثیرگذار است (زیرا هنگام قرارگیری کابین در بالاترین نقطه، وزنه تعادل در پایینترین نقطه نزدیک به ضربه‌گیر خود قرار دارد و بالعکس، اما محاسبات اورهد بر اساس موقعیت کابین در بالا انجام می‌شود و فضای لازم برای وزنه ی تعادل در پایینترین حد خود نسبت به سقف چاه نیز باید در نظر گرفته شود).
سرعت‌های بالاتر معمولاً نیازمند اورهد (Over Head) بیشتری هستند.
اما به طور کلی فاصله ی عمودی آزاد بین بالاترین نقطه‌ی سقف کابین تا پایینترین نقطه‌ی متناظر سقف چاه باید حداقل ۱+۰٫۰۳۵Vˆ۲ متر باشد. فاصله آزاد عمودی بین پایینترین نقطه سقف چاه تا بالاترین قسمت تجهیزات نصب شده روی کابین باید حداقل ۰٫۳+۰٫۰۳۵Vˆ۲ متر باشد.عدم پیش‌بینی ارتفاع کافی برای اورهد در مرحله طراحی و ساخت، می‌تواند منجر به مشکلات جدی در مرحله نصب، عدم امکان تأمین فضای جان‌پناه استاندارد، عدم تطابق با الزامات ایمنی و در نهایت عدم صدور گواهی استاندارد شود. اصلاح این مورد پس از اتمام ساخت اسکلت یا سقف، بسیار دشوار و پرهزینه خواهد بود.
همانطور که اشاره شد، اورهد آسانسور محل نصب تجهیزات حیاتی است:
این دستگاه مکانیکی حساس، معمولاً در بالاترین نقطه ی چاه نصب می‌شود و با یک سیم بکسل نازک که به کابین متصل است، سرعت حرکت کابین را پایش می‌کند. در صورت افزایش سرعت از حد مجاز (معمولاً ۱۱۵% سرعت نامی)، ابتدا یک سوئیچ الکتریکی را فعال کرده (قطع برق موتور) و در صورت ادامه افزایش سرعت، با قفل کردن سیم بکسل خود، مکانیزم ترمز ایمنی (پاراشوت) نصب‌شده روی کابین را فعال می‌کند. محل دقیق نصب و دسترسی به گاورنر برای تست و بازرسی اهمیت دارد.
این سوئیچ ها به عنوان آخرین خط دفاعی ایمنی عمل می‌کنند. در بعضی طراحی ها دو سری کلید حد نهایی (یکی برای کابین و یکی برای وزنه تعادل) در بالا و پایین چاه نصب می‌شوند تا از برخورد فیزیکی کابین یا وزنه با سقف یا کف چاه جلوگیری کنند. عملکرد صحیح و تنظیم دقیق این کلیدها حیاتی است.
علاوه بر تأمین ارتفاع کافی و فضای جان‌پناه، سایر الزامات ایمنی در اورهد عبارتند از:
سقف چاه باید تحمل بارهای وارده از تجهیزات نصب‌شده (مانند گاورنر) و همچنین بارهای احتمالی ناشی از تعمیر و نگهداری را داشته باشد. قلاب‌های باربر با ظرفیت مشخص، طبق استاندارد، باید در سقف تعبیه شوند.
همانند چاهک، تأمین روشنایی مناسب در فضای بالاسری آسانسور برای انجام ایمن عملیات نصب، بازرسی و نگهداری ضروری است.
اگر تجهیزاتی در اورهد نیاز به دسترسی منظم دارند، باید مسیر دسترسی ایمن به آن‌ها فراهم شود.
در صورتی که تجهیزات متحرکی (مانند فلکه‌های سیستم تعلیق در برخی طراحی ها) در اورهد وجود دارد، باید حفاظ‌گذاری مناسب برای جلوگیری از تماس تصادفی انجام شود.
فضای بالاسری آسانسور (اورهد)، گرچه ممکن است کمتر در معرض دید مستقیم کاربران باشد، اما از دیدگاه مهندسی و ایمنی، فضایی با اهمیت فوق‌العاده است. تأمین ارتفاع استاندارد اورهد محاسبه‌شده و رعایت استاندارد اورهد آسانسور بر اساس الزامات INSO 6303، تضمین فضای جان‌پناه کافی برای تکنسین‌ها، و نصب و نگهداری صحیح تجهیزات کلیدی مانند گاورنر و کلیدهای حد نهایی، همگی برای عملکرد ایمن و قابل اطمینان آسانسور ضروری هستند.
بی‌توجهی به الزامات این “اوج پنهان” می‌تواند به قیمت به خطر افتادن استاندارد و ایمنی تمام شود. مهندسان، طراحان و سازندگان باید با درک عمیق اهمیت اورهد، از همان مراحل اولیه طراحی، پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهند تا از بروز مشکلات در مراحل بعدی جلوگیری کنند. با یادگیری نرم افزار لیفت دیزاینر میتوانید طراحی آسانسور را به دقت انجام دهید و بدون نگرانی وارد مرحله اجرایی شوید.
در مقالات آتی، به بررسی دقیق‌تر سایر اجزای حیاتی چاه آسانسور، از ریل‌های راهنمای کابین و وزنه تعادل: مسیرهای حرکت عمودی، انواع، جنس و استانداردها خواهیم پرداخت. با مرکز مشاوره آسانسور ایران همراه باشید.
شماره تلفن: 44427261 021
واتساپ پشتیبانی: 09390698910
ایمیل: info@liftcoach.ir
آدرس: تهران، جنت آباد جنوبی، بلوار لاله شرقی، نبش یاسمن
© تمام حقوق وب سایت برای محمد سپهری محفوظ می باشد.
